معرفی درخت جوجوبا و ویژگی های آن
ویژگی های گیاهی درخت جوجوبا
میوه‌های درخت جوجوبا
میوه‌های این گیاه کپسولی تخم‌مرغ شکل و حاوی 1 الی 3 دانه‌درشت قهوه‌ای‌رنگ است. در شرایط عادی تنها یکی از آن‌ها رشد می‌کند. طول دانه حداکثر 2 سانتیمتر می‌باشد و دانه‌های رسیده بین 1.5 الی 2 گرم وزن متغیر دارند. تعداد بذور در هر کیلوگرم بین 650-5500 عدد است. قطر دانه‌های آن نیز بین 3-15 میلی‌متر و بین 44-58 درصد از وزن دانه ماده سیالی می‌باشد.
این گیاهان در 2 الی 3 سالگی میوه می‌دهند. از 4 سالگی این گیاه میوه دهی آن به‌صورت اقتصادی می‌باشد و این بدان معنا است که تا 4 سال پس از کاشت دانه‌های این گیاه سوددهی ندارند. حداکثر میزان تولید دانه این گیاه در 10-11 سالگی است.
میزان دانه دهی جوجوبا
پس از گذشت 2 الی 3 سال از کاشت این گیاه، میوه دهی آن 350 گرم می‌باشد که در 10 سالگی به 5 کیلوگرم افزایش‌یافته و ثابت می‌ماند. این گیاه در شرایط طبیعی حدود 4 کیلوگرم بذر می‌دهد. هنگامی‌که درختان جوجوبا به رشد کامل رسیده باشند چوب آن‌ها سخت، سنگین و به رنگ زرد لیمویی می‌شود.
طول عمر درخت جوجوبا
حداقل عمر این گیاه در زیستگاه‌های طبیعی 100 سال و عمر طبیعی این گیاه 150-200 سال ولی در سایر زیستگاه‌ها 15-30 سال عمر می‌کند و البته این امکان وجود دارد که این گیاه بتواند بیشت از 200 سال نیز در زیستگاه طبیعی به حیات خود ادامه می‌دهد.
جغرافیای کشت جوجوبا
این گیاه هم در قسمت‌های هم‌سطح دریا رشد می‌کند و هم در مکان‌هایی که حدود 1800-1500 متر ارتفاع از سطح دریادارند. البته این گیاهان در مناطق ساحلی بادخیز نیز تمایل به رشد در سطح زمین رادارند.
این گیاه در عرض جغرافیائی 25-31 درجه و 117-101 درجه طول جغرافیائی بهترین گلدهی را دارد و این گیاه در منطقه بومی خود تا ارتفاع 1520 متر از سطح دریا رشد می‌کند؛ و در اکثر مناطق غیربومی نیز تا ارتفاع 110-1400 متری از سطح دریا کاشته می‌شود.
خاک مناسب برای رشد جوجوبا
گیاه جوجوبا در خاک‌های ساحلی به اهدایت الکتریکی 24 میلی موس بر سانتیمتر رشد بسیار مناسبی دارد. این گیاهان باید در زمینی کاشته شوند که شنی باشد و همچنین قابلیت نفوذ آب زیادی داشته باشد. گیاه جوجوبا در مناطق بومی خود معمولاً در خاک‌های شنی- رسی و خاک‌های آبرفتی و البته به‌ندرت در خاک‌های سنگین‌تر یافت می‌شود.
این گیاهان به علت توقعات بسیار کمی که دارند می‌توانند در زمین‌های زراعی از بین رفته به علت پایین رفتن سفره آب زیرزمینی – شور شدن خاک و مسائل دیگر قادر به رشد است. گیاهان جوجوبا به خاک‌های سنگین و مستعد و غرقابی بسیار حساس بوده و لازمه کشت آن وجود زهکش قوی است تا از ایجاد حالت غرقابی جلوگیری کند.
PH موردنیاز برای کشت این گیاه بین 8 الی 5 متغیر است و به‌خوبی در این PH رشد می‌کند. اما PH کمتر از 5 باعث سمی شدن آلومینیوم می‌شود.
دمای مورد نیاز گیاه جوجوبا
این گیاه می‌تواند در محدوده دمای هوا 50 الی 9- درجه سانتی‌گراد را تحمل کند. این گیاه همچنین می‌تواند دمای خاک را تا حدود 65 درجه سانتی‌گراد تحمل کند. اما دمای بالاتر از 50 سانتی‌گراد باعث گرمازدگی و خشک شدن گل‌ها و انتهای سرشاخه‌ها می‌شود. بوته‌های جوان این گیاهان نسبت به یخبندان حساس می‌باشند. این گیاهان اگر در معرض دمای 6- درجه سانتی‌گراد قرار بگیرند سرمازدگی در آن‌ها ایجاد می‌شود و جوانه‌های گل آن نیز در 2- درجه سانتی‌گراد نابود می‌شوند.
در برودت 6- درجه سانتی‌گراد زیر صفر نهال‌ها نیز در معرض از بین رفتن هستند. گیاه جوجوبا در اوایل دوره‌ی رشد خود (-4 سال اول) نباید با سرمای کمتر از 3- درجه سانتی‌گراد مواجه شود؛ این گیاهان در دمای 27 الی 36 درجه سانتی‌گراد رشد مطلوبی دارد.
مقاومت درخت جوجوبا نسبت به شوری خاک
گیاه جوجوبا در برابر شوری مقاوم است و همچنین درعین‌حال از شور شدن خاک اراضی کویری نیز جلوگیری می‌کند. بعضی از گونه‌های این گیاه تا شوری 7000 از خود مقاومت نشان می‌دهند و کاهش محصول در این گیاه دیده نمی‌شود. بنابراین می‌توان از آب ساحل دریا با شوری 4000-6000 آن‌ها را آبیاری نمود. در استرالیا حتی از فاضلاب‌های با فسفر زیاد نیز برای آبیاری گیاه جوجوبا استفاده می‌شود.
نحوه‌ی کاشت و تکثیر درخت جوجوبا
تکثیر این گیاه به سه روش بذر، قلمه و کشت بافت صورت می‌گیرد. می‌توانید شاخه‌های درخت نر را به شاخه‌های درخت ماده و همچنین شاخه‌های درخت ماده را نیز می‌توان به شاخه‌های درخت نر پیوند زد.
تکثیر توسط قلمه:
در روش‌های تکثیر قلمه از سرشاخه‌های جوان گیاه قطعاتی به طول 10 الی 15 سانتیمتر جدا نموده و سپس قلمه‌ها را در حرارتی حدود 22 درجه نگهداری می‌کنند و با قارچ‌کش و هورمون ریشه را آغشته کرده و در مدت 3-8 هفته تولید ریشه با سامانه پاگرما botombit می‌نماید. ترکیب خاک برای کشت ترکیبی از 50 درصد پرلایت، 50 درصد ورمی‌کولیت با مخلوط ماسه، پودر برگ و خاک لوم می‌باشد. بهترین خاک برای کشت قلمه ترکیبی از پیت خزه پرلایت و ورمی‌کولیت شاخه شده است.
گیاهان جوجوبا از طریق قلمه‌زنی زودتر از گیاهان با روش بذری تولید گل و میوه می‌کنند و امکان حفظ صفات ژنتیکی در آن‌ها نیز وجود دارد اما کاشت از طریق بذر تنوع ژنتیکی زیادی وجود دارد. سرعت رشد گیاهان حاصل از کشت بافت بیشتر از گیاهان تکثیر یافته از روش‌های دیگر می‌باشد.
تکثیر از طریق بذر:
در نواحی که درخت جوجوبا به‌صورت طبیعی در آن رشد می‌کند تنها منبعی می‌باشد که بذر جوجوبا از آن به دست می‌آید. تکثیر بذر به دو روش کاشت مستقیم و نشاء کاری صورت می‌گیرد. در کاشت مستقیم بذر، بذر به قارچ حساس بوده و در شرایط رطوبتی بالا به‌سرعت آلوده می‌شود.
در کاشت مستقیم بذرها معمولاً در فواصل 40 الی 45 سانتیمتر و در عمل 5/2 سانتیمتر روی ردیف‌ها کاشته می‌شوند و فاصله هر یک از ردیف‌ها 3 الی 7 متر انتخاب می‌شوند. بذر گیاه جوجوبا در شرایط مناسب پس از 20 الی 30 روز جوانه می‌زند. بهترین زمان کشت این گیاه زمانی است که دمای خاک در عمق 10 سانتیمتر حدود 26 درجه می‌رسد. این زمان معمولاً طی گرمای آخر فصل بهار یا اوایل فصل پائیز می‌باشد.
درجه حرارت کم، جوانه زدن گیاه را به مدت چندین ماه به تأخیر می‌اندازد. برای حل مسئله نر یا ماده بودن دانه‌ها را نزدیک به هم می‌کارند. هنگامی‌که گیاه از طریق بذر تکثیر می‌شود ماده یا نر بودن آن تا هنگامی‌که نهال دوساله نشود نمی‌توان تشخیص داد. جنسیت گیاه جوجوبا را زمانی می‌توان تعیین کرد که نهال گل داشته باشد.
کاشت توسط نشاء گیری، برای تولید نشاء‌هایی که مناسب انتقال به زمین اصلی باشند معمولاً 2 الی 4 ماه زمان لازم است و بذرهای جوجوبا همانند خزانه برنج در یک محیط مناسب کاشته و در زمان مناسبی به زمین اصلی انتقال داده می‌شوند. بهترین زمان برای انتقال نهال‌ها پیش از گرمای تابستان و یا قبل از سرمای زمستان است تا زمان تثبیت گیاهچه‌ها باید آن‌ها را از علف‌های هرز و خسارت ناشی از آن‌ها به‌صورت مختلف شیمیائی و مکانیکی حفظ نمود. رشد این گیاه در دو سال اول کاشت محدود است.
زمان گلدهی و برداشت دانه‌های جوجوبا
عمل لقاح این درختان در اوایل فصل زمستان و گلدهی آن‌ها در اواخر فصل زمستان و اوایل فصل بهار صورت می‌گیرد. دانه‌ها در اوایل مرداد و اوایل شهریور به مرحله برداشت می‌رسند، زمانی که میوه جوجوبا رسیده می‌شود بافت‌های بیرونی آن از رنگ سبز به رنگ قهوه‌ای تغییر رنگ می‌دهند. دانه‌های رسیده بین 1.5 الی 2 گرم وزن‌دارند و قطر آن‌ها بین 3 الی 15 میلی‌متر می‌باشد و دانه‌ها از درخت جداشده و به زمین می‌ریزند، به همین علت برای گرفتن بذر نیازی به تکان دادن درخت و صرف انرژی مکانیکی نیست.
خواص دارویی جوجوبا
تاکنون بیش از 300 مورد مصرف برای این گیاه شناخته شده و حدود 90 درصد از تولید جهانی جوجوبا به مصارف آرایشی و بهداشتی می رسد. روغن جوجوبا زمانی که تجارت وال ها ممنوع شمرده شد و روغن وال مدت زیادی غیرقابل دسترس بود، در صنعت لوازم آرایشی به خصوص در دهه 1970 بسیار معروف شد. امروزه هزاران تن از روغن جوجوبا تنها در آمریکا تولید می شود و به قیمت بالایی به فروش می رسد.
روغن جوجوبا از دانه های جووبا بدست می‌اید و برای درمان زخم و کبودی‌های روی بدن بسیار مفید است. روغن جوجوبا خواص بسیاری دارد که در اینجا چند مورد از آن را بیان کردیم:
مرطوب کننده پوست
پاک کننده ارایش
جلوگیری از خشکی پوست در مواقع اصلاح
دشمن قارچ‌ها و عفونت‌ها
موثر برای پیشگیری از ریزش مو