روش کاشت و نگهداری پنبه
ویژگی های گیاهی پنبه
عوامل مؤثر بر گیاه پنبه
- درجه حرارت پایه گیاه: ۱۳ تا ۱۵ درجه سانتی گراد
- دمای مطلوب برای جوانه زنی: در حدود ۲۲ درجه سانتی گراد
- مناسب ترین درجه حرارت برای رشد پنبه: ۲۱ تا ۲۶ درجه سانتی گراد
- درجه حرارت برای گل دهی و میوه دهی: ۲۶ تا ۳۲ درجه سانتی گراد
- حرارت قابل تحمل برای گیاه: درحدود ۳۵ تا ۴۵ درجه سانتی گراد
به طور کلی پنبه در گروه گیاهان گرما دوست و نور پسند قرار دارد. یکی از مهم ترین شرایط کاشت پنبه نور کافی است که کمبود آن در عملکرد تأثیرات منفی دارد و باعث ریزش گل و قوزه می شود که این امر به دلیل کاهش فتوسنتز و نرسیدن مواد به شاخه های جانبی است.
معمولاً پنبه به انواع خاک ها سازگاری دارد. اما خاک های شنی و رسی،حاصل خیز با عمق زیاد مطلوب گیاه پنبه است. پنبه به PH خاک زیاد حساس نیست به طوری که در خاک هایی با PH حدود ۵ تا ۱۰ کشت می شود. پنبه جزء گیاهان مقاوم به شوری است.
تناوب زراعی پنبه
پنبه به عنوان اولین محصول وجینی پس از گیاهان علوفه ای چند ساله،کود سبز و یا کود حیوانی فراوان ( ۳۰ الی ۵۰ تن در هکتار ) قرار می گیرد. پنبه از محصولاتی است که می توان آن را طی چند سال مداوم در یک زمین کاشت بدون آنکه عملکرد آن نقصان یابد. مثالهایی از تناوب پنبه عبارتند از:
- یونجه ـ پنبه ـ ذرت ـ گندم ـ آیش
- کود سبز ( خلر ، منداب ، شنبلیله، لوبیا روغنی و یا شبدر )، پنبه ـ حبوبات ـ گندم
- کود سبز ( خلر ، چاودار، ماشک )، پنبه
- پنبه ـ آیش ـ گندم
- پنبه ـ آیش
روش کاشت پنبه
جهت تهیه بستر بذر از شخم نسبتاً عمیق پاییزه ( حداقل ۳۰ سانتی متر ) استفاده می شود و چنانچه در بهار و در زمان کاشت، علف هرز مزرعه را پوشانده باشد از شخم سطحی عمود بر جهت شخم اولی استفاده می شود.
آماده سازی بستر بذر در اوایل فروردین ماه و یاحتی در اواخر اسفند ماه به محض گاورو شدن زمین انجام می شود. کودپاشی، پاشش علف کش قبل ازکاشت پنبه و چند نوبت دیسک مورد نیاز در این زمان انجام می شود (باید علف کش قبل از آخرین دیسک استفاده شود). مزرعه تا اواخر فروردین ماه یا اوایل اردیبهشت ماه به حال خود گذارده می شود. و بعد از یک بارندگی قابل ملاحظه (بیش از ۱۲ میلیمتر ) با ردیف کار اقدام به کشت می شود. تا در صورتی که فاصله ی زمانی بین جوانه زدن و سبز شدن بذور پنبه بارندگی حاصل نشود، رطوبت مورد نیاز گیاه محفوظ باشد.
در کشتهای اواخر فروردین ماه، عمق کاشت کم (حدود ۳ سانتیمتر ) و در صورت به تأخیر افتادن کاشت، عمق کاشت بیشتر ( حدود ۵ سانتیمتر ) در نظر گرفته می شود. عمق کاشت پنبه به بافت خاک نیز بستگی دارد ولی بهر حال نباید بیش از ۷ سانتیمتر باشد. زیرا اولاً بذر پنبه به سله خاک بسیار حساس است و ثانیاً چنانچه فاصله ی زمانی بین جوانه زدن و سبز شدن به طول بیانجامد گیاهچه پنبه در معرض بعضی از بیماریهای قارچی قرار گرفته و خسارت می بیند.
بسته به نوع تراکتوری که برای کاشت پنبه مورد استفاده قرار می گیرد، فاصله خطوط کاشت را می توان بین ۸۰-۷۵ سانتی متر و فاصله روی خطوط حدود ۲۰ سانتی متر(البته پس از دو نوبت تنکی که در مرحله ۳-۲ برگی و ۶-۴ برگی انجام می دهید)در نظر گرفت.
میزان بذر مورد نیاز در هکتار در صورت کرک دار بودن بذر ۴۰ کیلو گرم و در صورت دلینته بودن ۲۰ کیلوگرم در هکتار توصیه می گردد. باید توجه داشت در صورت استفاده از بذور کرک دار قبل از کاشت اقدام به ضد عفونی بذر با سموم قارچ کش متداول نمود. چنان چه مشاهده کردید قسمت هایی از مزرعه سبز یکنواخت ندارد در اولین فرصت اقدام به واکاری نمایید(به طور متوسط ۶۰ هزار بوته در هکتار تراکم مناسبی می باشد)
کوددهی پنبه
تولید هر تن وش (دانه همراه با الیاف) موجب خروج ۳۲ تا ۴۶ کیلو ازت،۱۲ تا ۱۵ اکسید فسفر، ۳۲ تا ۴۳ کیلو اکسید پتاسیم، ۳۰ الی ۴۰ کیلو اکسید کلسیم (cao) و ۸ تا ۱۰ کیلو منیزیوم (Mgo) از زمین می گردد. بطور معمول ۹۰ الی ۱۵۰ کیلو ازت ، ۹۰ تا ۱۲۰ کیلو فسفر و در صورت کمبود پتاسیم ۵۰ تا ۶۰ کیلو اکسید پتاسیم در هکتار بکار می برند.
داشت پنبه
برای مصرف کود بهتر است نسبت به تجزیه خاک مزرعه اقدام شود و در صورت عدم دسترسی به آزمایشگاه، برای شرایط کشت آبی، ۱۵۰ کیلو گرم اوره(۳/۱ در زمان کشت، ۳/۱ در اوج گل دهی و ۳/۱ تشکیل قوزه)، ۱۵۰ کیلو گرم سوپر فسفات تریپل و ۱۰۰ کیلو گرم سولفات پتاس به همراه ۴۰ کیلو گرم سولفات روی در زمان کاشت توصیه می شود.
جهت کاستن از رقابت بین گیاه پنبه و علف هرز، در اولین فرصت(در حدود ۴-۲ برگی)، اقدام به وجین و سله شکنی نمایید. آب نقش اساسی در بروز پتانسیل عملکرد گیاه پنبه دارد. بنابراین آب را در زمان مناسب و به مقدار کافی بر اساس نیاز گیاه در اختیار آن قرار دهید. با توجه به شرایط خشکسالی حاکم در منطقه توصیه می شود زمان آبیاری را با توجه به رطوبت قابل استفاده در خاک در نظر بگیرید. هر گاه رطوبت قابل استفاده خاک به ۵۰% تقلیل یابد(تشخیص این زمان هر گاه نمونه خاکی که از عمق ۲۰-۱۵ سانتی متر می گیرید در حد گاورو با کمتر از آن باشد)اقدام به آبیاری نمایید. در هر نوبت آبیاری نیز بین ۶۰۰ الی ۸۰۰ متر مکعب آب در اختیار گیاه قرار بدهید.
شروع گل دهی تا چهار هفته پس از آن مهم ترین مرحله از رشد و نمو گیاه می باشد چرا که ۹۰% غوزه های قابل استحصال به عنوان محصول وش در این مدت که مصادف با تیر ماه است،تشکیل می شوند. لازم است در طول این مدت گیاه اولاً با تنش رطوبتی مواجه نشده و ثانیاً با عواملی چون آفات که باعث خسارت به قوزه ها می شوند نیز به موقع مبارزه شود، چرا که شرایط جوی پس از این مدت یعنی مرداد ماه به ویژه گرمای زیاد روز و شب به شدت ماندگاری قوزه ها را پایین می آورد.
کنترل علفهای هرز در مزارع پنبه
پنبه به علف کشهای هرونی بسیار حساس است. علف کشی مانند تریفلورالین را می توان قبل از کاشت با خاک مخلوط نمود. این علف کش اثر بقائی داشته و بذر علفهای هرز را در مرحله جوانه زدن تا ۲ الی ۳ ماه پس از سبز شدن محصول کنترل می کند بدون اینکه بر پنبه اثر نامطلوبی گذارد.
آفات و امراض پنبه
کرم خاردار پنبه، کرم غوزه پنبه، کرم برگخوار پنبه، کرم ساقه خوار پنبه، عسلک پنبه، تریپس زرد پنبه، سن سبز پنبه، سنگ تخم پنبه کنه تار عنکبوتی و کک پنبه را نام برد. کرم خاردار پنبه با نام علمی Earias insulana از مهمترین آفات پنبه در ایران محسوب می شود.
با توجه به شرایطی اقلیمی مناسب کشورمان برای کاشت پنبه و همچنین با توجه به تولید فراورده‌های سودآوری از قبیل تولید نخ ریسندگی، روغن خوراکی، صابون، گلیسیرین و از تفاله‌های گیاه آن کود؛ کاشت پنبه می‌تواند برای کشاورز بسیار سودآور باشد. البته انتخاب زمین با خاک حاصل خیز برای کاشت گیاه پنبه بسیار مهم است.