معرفی گیاه ریواس
مشخصات گیاهی روناس
شرایط محیط رشد روناس
گیاه روناس در انواع خاک ها رشد می کند. کاشت آن در اصفهان در ایستگاه دستگرد در خاک سبک، و در ایستگاه نجف آباد در خاک سنگین، با موفقیت همراه بوده است. این گیاه در گلستان های منطقه کاشان که در زمین های سنگلاخی دایر شده اند، به صورت علف هرز دیده می شود. روناس سازگاری به نسبت خوبی با خاک و آب شور از خود نشان می دهد و به تازگی در اراضی اطراف دریاچه ارومیه نیز مورد استفاده قرار گرفته است.
برای ریشه این گیاه خاصیت تثبیت نیتروژن یافت شده است. گیاه روناس به کم آبی مقاوم است و پس از سبز شدن بذر، یک دوره عدم آبیاری 40 روزه (گوشمال) به آن داده می شود. بر اساس بررسی های انجام شده با افزایش شوری، مقدار جوانه زدن و سبز شدن بذر روناس کاهش می یابد. سرعت و مقدار جوانه زنی و سبز شدن بذر در توده بومی روناس در دماهای 2 تا 8 درجه سانتیگراد، صفر درصد بوده است. سرمای نزدیک صفر درجه سانتیگراد موجب خشک شدن اندام هوایی آن می شود.
ترکیبات شیمیایی و خواص درمانی روناس
در ریشه روناس آلیزارین، پورپورین، روبیادین، گلوکز، مواد پکتیک، رزین، کمی مواد چرب و کلسیم وجود دارد. آلیزارین یا دی اکسی آنتراکینون به رنگ قرمز و پورپورین به رنگ زرد نارنجی است.
ریشه روناس قابض و مدر است و گرفتگی مجاری ادرار را رفع می کند. در مصارف سنتی برای کاهش آثار سوء آن همراه با کتیرا و انیسون توصیه می شود. در بیماری راشیتیسم (نرمی استخوان) و سیاتیک هم استفاده می شود. به طور معمول پس از خوردن ریشه روناس به وسیله انسان و دام، استخوان های آنها رنگین شده و ماده رنگین از راه ادرار دفع می شود.
مهمترین مورد استفاده از روناس، رنگرزی پشم در صنعت قالی بافی و پارچه بافی است. ماده رنگی روناس (آلیزارین) امروزه به طور صنعتی تهیه می شود. همچنین رنگ روناس از زمانی که رنگ آنیلین کشف شده تا حدود زیادی اهمیت خود را از دست داده است. به رنگ حاصل از این گیاه “رنگ ترکی” هم گفته می شود.
روش کاشت و تکثیر روناس
روناس به دو روش کاشت بذر و ریشه قابل تکثیر است. کاشت بذر، در نیمه اول فصل بهار و کاشت ریشه در پاییز یا زمستان انجام می شود. برای کاشت بذر پس از آماده کردن زمینف در صورت سنگین بودن خاک بر روی پشته های 70 سانتیمتری با فاصله حدود 20 سانتیمتر، بذرها به صورت کپه ای در عمق 2 تا 3 سانتیمتری کشت می شوند و در هر سوراخ تعداد 15 تا 25 عدد بذر ریخته می شود تا هم سبز شدن آسان شود و هم ریشه ها (قسمت مورد نظر گیاه) به صورت متراکم رشد و توسعه یابد. در صورتی که بذرها را در خزانه کاشته و نشاهای حاصل را به زمین اصلی منتقل کنند، محصول یک سال زودتر به دست می آید.
همانند دیگر محصولات زراعی که از قسمت های زیرزمینی آنها استفاده می شود، خاک مورد نیاز برای کاشت موفق روناس باید سبک و نفوذپذیر باشد تا ریشه ها به سهولت رشد کنند. به این دلیل، خاک های با بافت متوسط، بهترین عملکرد را دارند. اضافه کردن 40 تا 50 تن کود پوسیده دامی در هر هکتار زمین، افزون بر تأمین مواد غذایی مورد نیاز گیاه، به اصلاح خاک و نفوذپذیری آن کمک چشمگیری می کند.
بذر مورد نیاز برای کاشت یک هکتار زمین، از 100 تا 400 کیلوگرم متغیر است و به جنی خاک، شوری آب و خاک، عمق کاشت و توانایی بذر در تولید گیاهچه نرمال بستگی دارد. پس از کاشت بذر می توان دو هفته یکبار آبیاری کرد که طی 30 تا 40 روز بذرها سبز می شوند. در این مرحله مانند چغندرقند می توان یک گوشمال 40 روزه (عدم آبیاری) اعمال کرد که به توسعه بهتر ریشه می انجامد. پس از آن می توان آبیاری را هر 10 تا 14 روز انجام داد. در پایان فصل رویش سالیانه، خاکدهی پای بوته انجام می شود که هم موجب تسهیل رشد ریشه های جدید شده و هم طوقه و اندام های زیرزمینی را از سرمای زمستانه محافظت می کند.
برای تکثیر روناس از راه ریشه، نیاز به 3 تا 5 تن ریشه سالم برای هر هکتار زمین است. ریشه ها را می توان عمیق تر نسبت به بذر کاشت، که در شرایط نامساعد مانند وجود سله خاک، قدرت رویش بیشتری دارند.
اندام های هوایی روناس تا شروع یخبندان بر روی خاک باقی می ماند و پس از آن خشک می شوند. به منظور جلوگیری از توسعه عوامل پوسیدگی ریشه، رعایت تناوب زراعی (تا هفت سال) لازم است. اما به طور کلی روناس به آفات و بیماری ها مقاوم است. کشت این گیاه در زمین های آلوده به نماتد در ایستگاه تحقیقاتی دستگرد اصفهان با موفقیت همراه بوده است.
روش داشت روناس
مراقبت از روناس شامل آبیاری ، مبارزه با علفهای هرز و سله شکنی ، خاک دهی پای بوته ها و مبارزه با آفات و بیماریها می باشد.
آبیاری : پس از کاشت، زمین را باید هر 12 روز یکبار آبیاری کرده این عمل باید تا موقع سبز شدن که حدود 40 روز طول می کشد ادامه یابد. در منطقه اردکان استان یزد بعد از سبز شدن به مدت چهل روز آبیاری را قطع می کنند تا ریشه روناس به عمق زمین رفته و طول ریشه که مورد استفاده قرار می گیرد طویل شود و بعد از گذشت چهل روز مجدداً هر 12 روز یکبار آبیاری را ادامه میدهند.
از ماه آذر تا فروردین ماهی یک بار آبیاری کافی است. ولی در تابستان هر 12 روز یکبار آبیاری در این منطقه (اردکان) ضروری بنظر می رسد. بهترین موقع آبیاری روناس در شب یا صبح زود است که هوا خنک است این گیاه طبیعتاً به آب شور نیز ناسازگار است.
مبارزه با علفهای هرز و سله شکنی : در تابستان باید عملیات سله شکنی وجین و کنترل علفهای هرز صورت گیرد.
خاک دهی پای بوته ها : در پائیز سال اول پای بوته ها خاک مخلوط با کود حیوانی می دهند تا ریشه توسعه پیدا کرده و از سرمای زمستان محفوظ بماند. در تابستان سال دوم وقتی گیاه به گل رفت قسمتهای سبز ساقه و برگ را کف برکرده و به مصرف تغذیه دام می رسانند در پائیز سال دوم نیز پای بوته ها را مجدداً خاک همراه با کود حیوانی می دهند. در اواخر تابستان سال سوم یا چهارم روناس را کف بر کرده و ریشه ها را در مهر ماه برداشت می کنند.
مبارزه بیماریها و آفات روناس
گیاه روناس نسبت به امراض و آفات نسبتاً مقاوم بوده و در بعضی مواقع پوسیدگی ریشه و یا شته در روناس مشاهده گردیده است. برای جلوگیری از پوسیدگی ریشه بهتر است در کشت روناس تناوب زراعی رعایت گردد و در زمینی که این گیاه کاشته شده است برای مدت 5 تا 7 سال روناس کشت نگردد.
ضمناً بهتر است یکسال قبل از کشت زمین به صورت آیش باقی بماند تا در تابستان آفتاب و نور کافی به زمین برسد توصیه شده که در اراضی رسی خالص نیز این محصول کشت نشود. جهت مبارزه با شته از سموم فسفره مناسب شته کش و برای جلوگیری از پوسیدگی ریشه نیز از سموم مختلف قارچ کش می توان استفاده نمود.
برداشت روناس
ریشه روناس را در پائیز سال سوم یا چهارم پس از کف بر کردن ساقه و برگهای سبز با بیل های مخصوص روناس کنی برداشت می کنند. عرض این بیلها حدود 12 سانتی متر و طول آن 50 سانتی متر می باشد. ضمناً بهتر است روناس را در 3 یا 4 سالگی برداشت کرد زیرا ریشه ها به اصطلاح خوب رنگ انداخته و می توان رنگ بیشتر و مرغوب تری استخراج نمود. برای برداشت ریشه توسط بیلهای مخصوص زمین را شخم عمیق زده تا ریشه ها از خاک بیرون آیند.
سپس توسط کارگر ریشه را از سطح خاک جمع آوری می کنند. در موقع برداشت ریشه های سالم و مرغوب را جهت کشت مجدد انتخاب می کنند.
خشک کردن ریشه : ریشه ها را بعد از برداشت به مدت 15 روز در هوای آزاد و در مقابل نور آفتاب قرار می دهند تا رطوبت خود را از دست دهند سپس آنرا به آسیابهای مخصوص روناس سائی می فرستند تا بصورت پودر در آید.
میزان محصول ریشه تر روناس بین 15 تا 20 تن در هکتار است که 10 تا 12 درصد آن رنگ است میزان تولید محصول 3 تا 4 ساله بیشتر از دو ساله است بطور متوسط عملکرد روناس سه ساله بین 10 تا 15 تن ریشه خشک می باشند مقدار تولید روناس دو ساله نصف محصول ریشه 3 و 4 ساله است لذا برداشت روناس دو ساله مقرون به صرفه نمی باشد.
بذر گیری : در تابستان سال دوم روناس را برای بذرگیری بحال خود واگذار کرده تا به گل بنشیند و در موقع گل دادن هم هر 6 روز یک بار گیاه را آبیاری میکنند. بعد از اینکه گل تشکیل گردید در شهریور ماه بذرگیری می کنند . میزان بذر تولیدی در هر هکتار بین 1 تا 3/1 تن می باشد.
بیشتر بخوانید:
معرفی گل شیشه شور : نحوه تکثیر و کاشت گیاه شیشه شور
از پرورش گل ابری چه می دانید؟؟
آشنایی با گیاه گل نخود و روش کاشت آن
همچنین میتوانید برای خرید نهال به سایت باغ نت مراجعه کنید